11/4/12

FALORDIETAS

AS MORAS D’OS IBONS
As Moras d’os Ibons son unas fadas muito beroyas que biben en o fundo de bels ibons d’o Pirineo Aragonés, como lo de Gorgutes en a Bal de Benás u la Basa d’a Mora en a Bal de Chistau.
Son muitos os biachers que son pasatos por os berals de lo ibon e se son quedatos embelecatos con a gollada d’a Mora de lo Ibón.
Pero si queremos beyer-la …abrá que puyar-ie en a nuei d’o Solstizio d’estibo, ixa nuei machica dende lo prinzipio d’os tiempos.
Antis d’o lusco abrá que bañar-se, capuzar-se espullatos de raso e as fredas auguas de lo ibón, e saldremos á lo beral cutios cutios sin fer-ne de rudio. Si os nuestros corals son puros e libres de imbidias, aguardaremos á que la primera rayada de sol toque as tucas d’as montañas.
En ixe inte, un tobo turbio moberá o zentro de lo ibón, e poquet a poquet pillará fuerza debantando olas por tota la superfizie de l’augua. E d’o zentro de ixe turbio surtirá a Mora de lo Ibón, brilán, bestita con cullebras de milentas colors e cosa más.
Una begata sobre l’augua i remanirá, e prenzipiará un estranio danze á lo compás d’una melodía inigualable.
Por más que mos embelequemos d’a Mora, enxamás mos ferá causo. Sólo se conoxe lo causo d’un montañés que se quedé tan embelecato d’a Mora que á la fin, a Mora dezidié casar-se con er, pero eba que cumplir con tres condizions a prosima begata que puyase ta lo solstizio d’estibo:
- Eba que plegar ta lo ibón ni en ayunas ni chentato.
- Ni bestito ni espullato.
- Ni a piet ni á caballo.

O montañés se’n torné ta casa suya tristo e pensatibo. E s’estié tota l’añada pensando en a traza de cumplir as tres condizions d’a Mora. Asinas, en o Solstizio d’estibo, de maitins, o montañés se’n puyé enta lo ibón asabelo de goyoso, pos yera seguro de cumplir as tres condizions:
- Lebaba tres granos d’ordio en a boca.
- Un rete de pescataire como bestito.
- E montato denzima d’una crapa.

A Mora, cuan bide qu’eba cumplito las tres condizions, abié que casar-se con er. a penar de ixo, a Mora, encara li fize cumplir dos condizions más; qu’enxamás se’n tornase ta lo suyo lucar e que tampó no la clamase “muller de fumo” ni “muller d’augua”.
E dende allora bibe goyoso con a suya Mora en bel puesto d’istas montañas.



Ibons: lagos de alta montaña
As fadas: las hadas
A bal: el valle
Embelecatos: enamorados
A gollada: la mirada
D’estibo: de verano
Machica: mágica
O lusco: el amanecer
Capuzar-se: zambullirse
Espullatos: desnudos
De raso: completamente
Cutios cutios: sigilosos
O turbio: el remolino
I remanirá: allí permanecerá
Chentato: comido
L’ordio: la cebada
Un rete: una red
A crapa: la cabra


8 comentarios:

  1. ¡¡Jodo que mora más beroya t'as cascao...!!pero ixas olas que se beyen de zaga...no sé yo si ye lo ibón de Plan o bella playa de lo Cantábrico. Si ye asinas, no ye una Náyade (como caldría) si no una Nereida e ixas nos caen un poquer lejos de lo Pirineo.
    (Ya perdonarás a mía pedantería pero me apetezeba comentate bella cosa...)
    Nos beyemos en o mon...
    Salú

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. A que ye bien beroya la mesacha ..., pero lo que te pasa a tú ye que te has quedato esluzernato con as largas, e no puez beyer que ixas olas que se debantan no son d'a mar, que son d'o turbio que ye fendo cuan sale de lo ibón, so listo.
      Salú
      Se podrá fer bellacosa lo sabato de maitins???

      Eliminar
    2. Totalmente de acuerdo con J.M y contigo, la mora maja,maja.!
      Muy chula la historia
      !Ahhh,cuánta magia hay en los ibones!
      Por cierto, tengo un conocido que todos los años por esas fechas tiene la costumbre de bañarse espullato si no en un ibón en bellas auguas fredas !ahora lo entiendo!Je, je

      Eliminar
    3. Pos sí, os ibons son puestos machicos, tanta augua e tan azul en meyo d'un montón de zaborros e tanta altaria ...(de dó saldrá ixa augua????)
      Bañar-se en un ibón estarba muito bien, pero ye más amán de casa un ríu, e encara no he beyito denguna mora, será porque lo mio coral no ye puro ...
      Bisous

      Eliminar
  2. "Aprende aragonés online y desde casa, NIVEL II"...ahí vamos, subiendo la dificultad, copón! jajaja...
    Algunas palabras que no entiendo y te agradezco si me las puedes traducir: os berals, corals y tobo.
    "Tucas" son cimas?, "Cullebras" son serpientes? (dime que no; dime que son collares!!).

    Ains, si es que da igual que seas fada, mujer sapiens o una bruja piruja...las féminas somos tiquismiquis en general..siempre poniendo condiciones. Pero esta fada ha tenido suerte y ha encontrado a un montañero muy listo!

    Y digo más...que si hay que bañarse "espullatos de raso e as fredas auguas de lo ibón" en a nuei de San Chuan...además de fadas...hay fados?

    Muy bonita la falordieta! Recuperando la magia...
    Un beso

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Yo te las traduzco encantado.
      Os berals; las orillas
      Corals: corazones
      Tobo: suave
      Y sí, tucas son cimas y cullebras son serpientes.
      Y sí, las mujeres sois diferentes, lo dejaremos así.
      Que yo sepa no hay fados, aunque si quieres comprobarlo ya sabes ...
      Bss

      Eliminar
  3. Jajaja...sí, este verano ya me pasaré por allí pa comprobar si hay fados (como la fada de la foto pero en versión masculina, y ya puestos, sin que me ponga condiciones)...Aunque me da que será más o menos igual como cuando una se va al monte a cazar gamusinos!

    Gracias por la traducción. Aunque no lo parezca, algo estoy aprendiendo!
    Un beso :-)

    ResponderEliminar
  4. Fote nino, ixo no ye una fada ni una mora, ye una craba d'o copón...ai si sabese que se crían de ixas en os ibons! Anque bueno, con o cuezos que semos no nos fereba guaire d'onra... Sin reblar

    ResponderEliminar