29/5/12

FALORDIETAS

L’ALMETA (II)
Dimpués d’ascuitar á lo posadero, o mesache dezidié puyar ta l’armita. Fablé con o mosen ta que li diese las claus e se’n fue.
O mesache pillé as claus e plegué ta l’armita antis d’as doze d’a nuei, e se posé en una cadiera á aguardar.
Á las doze oratas sintié as campanas d’o lucar, e bide que d’una fuesa surtiba un ombre. Yera lo zaguero eremita, qu’eba muerto sin estar en paz consigo mesmo. Cuan bide á lo mesache, o suyo espritu se reconforté e pude marchar. Pero antis d’ir-se-ne li prometié que si lo menestaba li aduyarba.
Cuan se fize de diya, se’n baxé ta lo lucar, torné as claus e se’n fue. Dimpués de tot o diya caminando bide las luzetas d’un lucar, e cuan s’endrezé enta eras li se aparixié l’almeta de l’eremita que li dizié:
-Bes-te-ne ta casa tuya porque la tuya mai no fa que plorar pensando que yes muerto.

Desaparixié l’almeta, e lo mesache dezidié tornar-se ta casa, más que más porque iste diya feba las añadas. Se fize de nuei, e cuan yera pensando do aturar-se a dormir, sintié unas bozes. Como yera solo e no n’eba cosa que minchar s’amané por bier si li daban de chentar. Bide a luz d’una chera e agora pudo ascuitar esclateramén;
-Isto ye ta tú, isto ta tú, isto ta tú e tot isto ye ta yo –dizié un.
-Pos iste reparto no me parixe chusto –dizié otri.




Pos resulta que yeran cuatro furtaires que yeran repartiendo lo qu’eban furtato ixe diya. O mesache s’amané tanto á ers que lo sintioron, e pensando que yera un guarda, se itón á correr albandonando tot.
O choben, pleno de curiosidá, s’amané á lo puesto e se’n trobé unas alforchas plenas d’oro. Las se pillé e se’n fue asabelo de goyoso pensando en á suerte que n’eba.
Pero no eba tramenato guaire cuan os cuatro furtaires li salión ta lo camín, lo atochón con unas brancas por tot o cuerpo e lo ligón á lo trallo d’un caxico ta que lo se minchansen os lupos.
Continará …

As claus: las llaves
A cadiera: el banco
A fuesa: la tumba
Menestaba: necesitaba
Más que más: sobre todo
Aturar-se: pararse
Chentar: comer
A chera: la hoguera
Os furtaires: los ladrones
Asabelo de: muy
Tramenato: andado
Atochón: golpearon
As brancas: las ramas
Ligón: ataron



23/5/12

FALORDIETAS

L’ALMETA
Una parella abié un fillo que deseyaban dende fa tiempo. Con poquez diyas de bida, os suyos pais quisioron conoxer o esdebenidero d’o fillo e se’n fuon á preguntar-li-ne á un debinador muito conoxito en a redolada por os suyos aziertos.
L’adibinador estié muito rato emplenando fuellas son estranias formas e parolas rarizas, e á la fin lis dizié:
-O suyo fillo bibirá goyoso e sin de problemas dica las bentiuna añadas en que, por un suzeso que no beigo esclatero, lo aforcarán.

Os pais se metión asabelo de tristos por a notizia, e no bi eba un solo diya que no pensasen en o triste final d’o suyo fillo. O ninón crexié sin dengún problema, yera buen fillo e un gran triballador.
Pero un diya, cuan quedaban poquez meses ta fer bentiuna añadas, se’n trobé á los suyos pais muito tristos e plorando sin poder aconortar-sen. Allora lis pregunté que lis pasaba, e los suyos pais li dizión lo que lis eba dito l’adibinador. O mesache lis dizié:
-No tos alticamez más. Me’n iré á recorrer totas as tierras que pueda, e cuan torne, beyerez que so bibo encara.

O mesache no reblé en á suya ideya e, á l’atro diya, e á penar d’as glarimas d’os suyos pais, se’n fue. Á suya mai solo li dizié una cosa, que dentrase en toz os puestos machicos que se’n trobase por o camín (espelungas, armitas, ilesias, selbas, fuens, …) e que dixase que a fuerza d’a Naturaleza dentrase en er. O mesache li’n prometié e marché, estando lo diya 31 d’otubre, bispra d’a Nuei d’os muertos u Toz os santos, cuan saliba por a puerta de casa.
Ixe mesmo diya plegué enta un lucar do dezidié pasar a nuei, en a posada li pregunté á lo posadero si por a redolada bi’n eba una armita u bel puesto a lo que la chen s’amanase de rogarias. O posadero li dizié que sí;
-Debaxo d’ixas peñas –dizié siñalando un mon qu’estarba á meya oreta de camín- bi ha una armiteta en la que bibiba un eremita. Cuan morié, ya fa muitismas añadas, lo apedecón en do i yera, e dende ixe diya, s’ascuita la boz de l’eremita chusto á las doze d’a nuei d’iste diya. Ye muito misterioso, pos no se beye á denguna persona fablar ni garra chen que i puye.
Continará …
Esdebenidero: futuro
A redolada: la comarca
Esclatero: claro
Os pais: los padres
Aconortar-sen: consolarse
Allora: entonces
Alticamez: preocupéis
Encara: todavía
No reblé: no cejó
As glarimas: las lágrimas
As espelungas: las cuevas
S’amanase: se acercase
Apedecón: enterraron
Garra chen: nadie



15/5/12

FALORDIETAS





BASEMIAS
Isto ye un acrostico, bi ha muitas parolas difizils, pero se menestan. Aconsello leyer-se primero as parolas d’o bocabulario ta poder replecar bien a falordieta.

Fendo lo que por o tozuelo me se pasa
Aguardo, d’iste luengo estibo, a toba bisa
Lixero en o mio esmo e sin fer cosa.
Onso zenzero, patarieco, con a fonsera lasa
Remero ranzonero lo suyo bayo en a molsa.
Dandaloso trango por baxo d’a fabosa
Ibón retuno pleno a caramuello, goyada goyosa.
Esgarrapo buro e rosego radicons ta fer-me una fuesa,
Taxo fosco, chiro arredol con a capeza bafurosa,
Ababol royo, afalago, morisquetas, nafra qu’era m’enguisa.

As basemias: las obsesiones
O estibo: el verano
Toba: suave
Bisa: brisa
L’esmo: la conciencia
Zenzero: virgen
Patarieco: necio, patán
A fonsera: la tripa
Lasa: vacía
Remero: recuerdo
Ranzonero: remolón
O bayo: el rastro
A fabosa: el hayedo
Retuno: redondo
A caramuello: rebosante
A goyada: la mirada
Esgarrapo: escarbo
Buro: tierra arcillosa
Rosego: roo
Radicons: raíces
A fuesa: la tumba
O taxo: el tejo
Bafurosa: maloliente
Afalago: cariñoso
Morisquetas: caricias
A nafra: la caricia
M’enguisa: me zurce



6/5/12

FALORDIETAS

A BIRABOLAS CONZIETERA

A birabolas eba una polida color sora. Un diya, mientres bolaba entre las flors bide una paxarela azulenca. Se’n torné ta do i yera la suya mai e li dizié:
-Mai, mai, he beyito una birabolas azulenca.
-E qué?
-Pos que yo quiero estar azulenca.

A mai li pinté as alas d’una polida color azulenca, e ascape salié por o chardín con a suya nueba color. Pero allora bide una paxarela de color narancha, e la istoria se repitié;
-Mai, mai, he beyito una birabolas narancha.
-E qué?
-Pos que yo quiero estar narancha.

A mai li pinté as alas d’una polida color narancha, e la filla salié por o chardín con a suya nueba color. A l’atro diya, dillá d’o chardín, a birabolas se’n trobé con una colla de paxarelas royas. E ascape se’n torné ta casa;
-Mai, mai, he beyito una colla de birabolas royas.
-E qué?
-Pos que yo quiero estar roya.

A mai li escosqué as alas e li’n pinté de color roya. A paxarela marché, tan goyosa  bolaba que no paré cuenta en que se amanaba una tronada. Se acubillé baxo un caxico ta que la plebia no la chipiase, pero l’aire sobateba tan fuerte las fuellas que unas chislas de plebia li cayón sobre las alas. A color d’as alas se se desfize, e li quedón as alas plenas de churrusteras naranchas, royas e azuls, pero la suya color no amanixeba.
Se’n torné ta casa plorando, pos yera asabelo de fiera. A suya mai cuasi no la reconoxié, e li dizié;
-Isto te pasa por conzietera, has qu’estar goyosa con a tuya color e como yes, e no querer parixer-te a las demás.

A paxarela ploré e ploré, e cuan a mai pensé qu’eba aprendito la lezión li escosqué as alas dica que amanixié a suya polida color sora.
A birabolas: la mariposa
Conzietera: caprichosa
Polida: bonita
Sora: amarilla
A paxarela: la mariposa
A mai: la madre
Allora: entonces
Dillá: más allá
Una colla: un grupo
Roya: roja
Escosqué: limpió
Se acubillé: se cobijó
Sobateba: agitaba
As chislas: las gotas