20/12/11

FALORDIETAS

OLARIA (VI)
Os biachers cortinón o suyo camín. As montañas e las altas tucas quedaban dezaga. De bote e boleyo, tot se quedé zaboyato por un preto fumo negro, e solo lo brilo d’as codas d’oro alumbraban o camín. D’o fumo negro surtié un mesache bien bestito. Olaria se baxé d’o caballo e s’endrezé enta er;
-O camín ye mui luengo, de seguro que yes eszerrenata. Por fabor, entra en casa mia ta descansar. (o mesache yera la broxa metamorfoseata).
-A berdá ye que si so eszerrenata de tanto caminar. Amuéstrame lo camín a tu casa.

O choben marchaba debán, e prenzipiaba a ubrir una boca plena de catirons cuan Olaria tiré la suya espata e li tallé la capeza. En ixe inte blincón purnas d’o garganchón e tot s’emplené de boiras foscas.
Cuan as boiras espazón, amanixié en meyo d’o camín a broxa con a capeza separata d’o cuerpo. Olaria fiqué la capeza tallata en a suya alforcha.

-Por do bibe ista broxa no puede pasar dengún animal. Agora no se sape que la broxa ye muerta, asinas que la garza no pasará por aquí. Podremos descansar tres u cuatro diyas –dizié lo caballo.

Asinas que Olaria descansé, e dimpués de pillar as riquezas d’a broxa, o cumo d’oro e los potrez continé lo camín dica lo castiello d’o rei. O rei se metié asabelo de goyoso, e organizé una gran lifara. Cuan ya yeran minchando i plegón os dos fillos d’o rei escamallatos e arguellatos.
O rei combidé a Olaria chunto a er, e ísta aprobeité ta rezentar-li la enchaquia d’a suya presenzia por ixas tierras. O rei, dimpués de ascuitar-lo li dizié:
-Ye berdá tot lo que dizes, yo di la orden de secuestrar a los pais d’ixe ninón e tot o bestiar. Yo quereba combidar-te ta que matases a ixa alica que furtaba los mios potrez, t’esqué pero no te’n trobé. Tamién nimbié a los seis fillos de yo ta que te trayesen, o borzeguín que ne has ye d’un d’ers. Quiero fer un pauto con tú, si matas a lo chigán, a l’onso negro e a la broxa que cusiraban os potrez, liberaré a la chen que n’he presa, a tot o bestiar e podrás casar-te con un d’os mios fillos.

A mesacha tiré tot lo que n’eba en a suya alforcha denzima d’a mesa, a capeza d’a broxa, os diens de l’onso e los güellos d’o chigán, e asinas o rei liberé a los suyos presos. Olaria se monté en o suyo caballo, e dimpués de rechazar a lo fillo d’o rei, se’n torné ta lo suyo lucar.
As tucas: las cimas
De bote e boleyo: de repente
Zaboyato: cubierto
Eszerrenata: muy cansada
Os catirons: los colmillos
As purnas: las chispas
O garganchón: la garganta
A lifara: el banquete
Escamallatos: muy cansados
Arguellatos: delgados
A enchaquia: el motivo
T’esqué: te busqué
Nimbié: envié
Tiré: sacó

15/12/11

FALORDIETAS

OLARIA (V)
En plegar a bel puesto, o caballo s’aturé e li dizié a la mesacha:
-Debán, un mica más luen, beyerás que flamas e fumo se’n puyan t’alto, ixe ye lo ríu de fuego. O puesto do tú quiers ir, ye chustamén astí. Agora tanca los güellos, e no los ubras dica que lo te diga. Si los ubres moriremos.

A mesacha obedezié, e de ixa traza os dos pasón por denzima d’as flamas, anque una mica sucarratos. Dimpués d’un ratet o caballo li dizié;
-Ubre los güellos.

I yeran en una isla en meyo d’o ríu. E bidon a güeito potrez con a coda d’oro, e uno, que sin a coda, yera bebendo augua d’un cumo feito d’ixe metal.
-En a cocoroza d’xa abetocha tan gran i ye lo niedo d’a garza que cusira los potrez. A garza se’n ye ita ta escar-ne de chenta, e tardará en tornar arredol de seis diyas. En ixe tiempo emos que fer o camín de tornada con os potrez. Móntate en a parti de dezaga de yo, e mete lo cumo d’oro debán de tú. Asinas os potrez mos seguirán. O camín ta salir ye mui luengo, e antimás bi ha tres achars periglosos. Primero mos trobaremos con un chigán, lugo con un onso negro e dimpués con una broxa. Sólo podremos pasar si los benzemos.

Dimpués d’un ratet plegón enta una montaña, e ísta se prenzipié mober porque no yera una montaña, yera lo chigán. Olaria dixé o cumo en tierra e los potrez se quedón arredol d’er. A mesacha pillé un mallo cubierto de catirons de lupo e se acapizé enta lo chigán aprobeitando a fuerza d’o caballo. D’un solo truco li trenqué lo tozuelo. Olaria li ranqué los güellos e los calé en a suya alforcha.
Continón o suyo camín, e cuan pasaban por una gran selba, ascuitón o ruchiu de l’onso. A choben se baxé d’o caballo, e con a espata en a man, aguardé a l’animal. Íste amanixié dezaga d’un abet, e cuan se metié a dos patas a luz d’o sol desaparixié. Olaria no se podeba amanar, pos as patas de l’onso yeran más luengas que la suya espata, asinas que, dimpués de pensar una miqueta, se dixé cayer ta zaga. L’onso s’acapizé sobre la mesacha, e Olaria finqué tiesa la espata con a punta t’alto. Cuan l’onso quise parar cuenta que se iba a fincar a espata ya yera masiau tardi, e Olaria chiré sobre lo suyo cuerpo antis que lo cuerpo de l’onso la esclafase.
Cuan l’animal morié, Olaria li ranqué os diens e los se alzé en l’alforcha.
Continará …
S’aturé: se paró
Debán: delante
Mica: poco
Bidon: vieron
Güeito: ocho
Cumo: abrevadero
A cocoraza: la copa
L’abetocha: el abedul
A garza: la urraca
A chenta: la comida
Os achars: los pasos
Os catirons: los colmillos
Se acapizé: se abalanzó
Esclafase: chafase

13/12/11

FALORDIETAS

OLARIA (IV)
-Ista nuei, a yegua negra librará. Ista ye la nobena begada que be a naxer un potret, e dica agora siempre desaparixe en ixa nuei. Güé irez busatros dos ta cusirar e que no li pase cosa.

Olaria ascuité tamién istas parolas, e dezidié beyer que pasaba.
Por a nuei, os dos fillos d’o rei, se posón amán d’a yegua, mientres que la mesacha se amagué dezaga un muntón de palla. No pasé muito tiempo dica que los dos chirmans se quedón dormitos, sólo Olaria se quedé con os güellos bien ubiertos, dica que antis d’o lusco, a yegua libre un potret con a coda roya. Chusto en ixe inte, una gran alica crapitera dentré por a finestra d’a cuadra e se lebé a lo potret.
Olaria, a penar d’estar xorrontata, se agafé a la coda d’o caballo e se quedé con era en a man, ya que ísta s’eba trestallato d’o cuerpo. A mesacha se quedé dormita con a coda alzata en o suyo peito.
De maitins, o rei clamé a los dos fillos, e lis pregunté si eban beyito bella cosa u no.
-A yegua no libré ni pasé cosa. –respulión os dos.

O rei yera pensando en ixo cuan dentré Olaria e fablé:
-Ixo no ye berdá, se quedón dormitos os dos. Yo me quedé fendo cusirando-la, e poco antis d’o lusco, a yegua libré un potret con a coda roya, pero baxé d’o ziel una alica crapitera e lo se lebé, e yo solo pude pillar a suya coda.
-E la coda roya, en do i ye? –pregunté lo rei.
-Aguarde un inte, ista ye la coda roya.

A mesacha tiré d’a coda que alzaba en o suyo peito e tota la cambra se iluminé. Os fillos d’o rei, abergoñatos, no sapeban que dizir.
-Pos agora, bustros tres –fablando a Olaria e los dos fillos –tos n’irez a escar ixa alica e lo potret. E si no lo en trobaz, no’n tornez! –chilé o rei.

Olaria pasé o ríu, li preté fuego a lo pelo d’a coda d’o suyo caballo e íste amanixié ascape debán d’os suyos güellos. Pillé las suyas armas e prenzipié o suyo camín.
Continará …
Librará: parirá
Güé: hoy
Cusirar: vigilar
Amán: cerca
O lusco: el amanecer
L’alica crapitera: el águila real
A finestra: la ventana
Se agafé: se agarró
Bella cosa: algo
Alzaba: guardaba
A cambra: la habitación
Abergoñatos: avergonzados
Escar: buscar