30/6/12

FALORDIETAS


O FOTRONERO (II)
Asinas que la coxa se calé en a taleca ta escar-lo sin sospeitar pon de pon, e lo biello, que yera lo Fotronero, no más se calé dentro, zarré la taleca, la se ité en a esquena e se’n fue luen d’o lucar d’a nina. O biello se ganaba la bida de lucar en lucar, asinas que li dizié á la mesacha:
-Cuan yo te diga: “Canta, taleca, canta que si no te doi con a palanca” has que cantar dentro d’a taleca.

Asinas que, indo de lucar en lucar, o Fotronero feba cantar á la ninona;
“Por un aniello d’oro
que’n a fuen me dixé
so dentro d’una taleca
e dentro d’a taleca moriré”

E la taleca que cantaba yera l’admirazión d’as chens e l’itaban diners u li daban chenta. En istas que lo biello plegué enta una pardina do conoxeban á la nirna, pero er no lo sapeba. E como de costumbre, dixé a taleca en o sulero e li dizié que cantase.
En cuanto sintión cantar a taleca, reconoxión a boz d’a nina, e corrión á clamar á las suyas chirmanas sin que lo biello parase cuenta. As chirmanas reconoxión a boz d’a suya chirmana, e ístas combidón á lo biello á casa suya. O biello, pensando en minchar e dormir de balde, se’n fue con eras.
Cuan plegón á la casa, as chirmanas li dizión que no n’eban de bin;
-Astí amán bi ha una tabierna do benden buen bin, si busté mos fa la fabor, puede ir á mercar-lo con istos diners mientres paramos a zena.

O biello marché, e tanimientres os pais ubrión a taleca, sacón á la suya filla, e metión dentro un can e un mixino en puesto d’a ninona. O biello torné con o bin e no paré cuenta en o cambeo que li eban feito. Asinas que, dimpués de zenar e dormir se’n fue t’atro lucar. Cuan i plegué, achunté á la chen, lis conté que iba á fer cantar una taleca, replegué uns diners e dizié:
-Canta, taleca, canta que si no te doi con a palanca.

Pero dimpués de repetir-lo tres u cuatro begatas, a taleca no cantaba, e la chen prenzipiaba á arreguir-se d’er. Asinas que lo biello pillé o suyo tocho e prenzipié á atochar-la ta que cantase. E lo can e lo mixino prenzipión á escañutar e maular, e cuan o biello ubrié a taleca ta mirar que pasaba salión os dos, e lo can li dié firmes muesos, e lo mixino lo cardé d’alto ta baxo, e las chens lo atochón con as suyas baras, pos pensaban que se quereba moflar d’ers.
E d’o Fotronero cosa más se supo por ixa redolada.

Pon de pon: nada de nada
A chenta: la comida
O sulero: el suelo
O bin: el vino
O mixino: el gato
Arreguir-se: reirse
Escañutar: ladrar
Muesos: mordiscos

18/6/12

FALORDIETAS


O FOTRONERO
Bi eba una parella que n’eba tres fillas, e como las tres yeran buenas e triballadoras lis fizon un aniello d’oro ta cadaguna. Un diya, as tres chirmanas se achuntón con as suyas amigas e, pensando que fer, se metión a charrar:
- Pos güé mos n’iremos ta la fuen.

Yera una fuen que quedaba difuera d’o lucar. Allora, a más chicotona d’as chirmanas, que yera coxa, li pregunté á la suya mai si podeba ir á la fuen con as demás;
- No filla, puede estar que bienga lo Fotronero e, como yes coxa, te pillará e te agafará.
- Que no mai, que no!, que no me pillará!
- Bai mesacha, pos bes-te-ne, pero para cuenta.

E se’n fuon totas enta la fuen. A coxa lebé antimás una capacha de ropa ta labar, e cuan se metié á labar se tiré l’aniello e lo dixé denzima d’un zaborro. As demás yeran chugando arredol d’a fuen cuan, bidon benir á lo Fotronero.
- Emos que correr ascape!, sinó mos lebará á totas.

A coxa tamién correba con eras, pero como yera coxa se fue retrasando; e mientres correba s’alcordé de que s’eba dixato lo suyo aniello en a fuen. Allora ité una gollada ta zaga e, como no beyeba á lo Fotronero, se’n torné ta poder recuperar o suyo aniello. Esqué en o puesto en do lo eba dixato, pero l’aniello ya no i yera, asinas que prenzipié á rechirar por bier si lo en trobaba. Allora amanexié chunto á la fuen un biello que no eba beyito enxamás. A mesacha li pregunté;
- Ha beyito busté por astí un aniello d’oro?
- Sí, en o fundo d’ista taleca i ye, e dentro d’era lo has de’n trobar.

As fillas: las hijas
Coxa: coja
Agafará: cojerá
Gollada: mirada
Se tiré: se quitó
A taleca: el saco

13/6/12

FALORDIETAS


O MOLINERO E L’ALMUD
Bi eba en un lucar un molinero que mediba l’ordio e lo trigo que mercaba  con una mida que capeba un almud, pero que yera un poco más gran d’a mida chusta, e con ixo lis furtaba un poco de zereyal a los bendedors en cada mida.
N’eba en casa suya dos graners grans plenos á rebutir d’ordio e trigo. Un dominche que no n’eba guaire triballo se’n fue á bier á lo mosen, e íste li pregunté:
-Has furtato bella begata?
-Yo?, enxamás. Lo que pasa ye que n’he un almud más gran de lo normal, e como merco zereyal, pos en cada mida me queda un poquet de más.
-Pos ixo ye furtar. E como tot lo que se furta bi ha que tornar-lo. Asinas que abrás que fer-ne atro, pero que li manque la mesma mida que l’atro n’eba de más. Asinas, poquet á poquet irás tornando tot lo que has furtato.

O molinero dezidié de fer-lo. E coinzidié que lo pré d’o zereyal prenzipié á puyar e á puyar. Allora, cada begata que beniba un bendedor, li’n mercaba, pero más caro e menos cantidá …
Dimpués d’uns diyas, torné a bier á lo mosen, e íste li pregunté si eba feito lo que li eba aconsellato.
-Fizes l’almud más chicotón?
-Sí que lo fize, á l’atro diya de bier-nos.
-E lo has emplegato toz istos diyas?
-Sí, pero lo que pasa ye que dimpués de mercar unas begatas o zereyal, e como l’ordio e lo trigo cada diya yera más caros …, pos pensé que lo millor estarba bender tot o zereyal que n’he, e lo he feito con l’almud que me aconsellés fer-me.

L’ordio: la cebada
Furtaba: robaba
Á rebutir: a rebosar
Bella begata: alguna vez
Li manque: le falte


6/6/12

FALORDIETAS


L’ALMETA (III)
O mesache ya se beyeba muerto. Por á suya capeza pasé lo que li eban dito los suyos pais; “morirás cuan faigas bentiuna añadas”.
Sintié, por dezaga d’er, un estranio rudio. Pensé qu’estarba bel lupo u bel onso que s’amanaba cutio cutio ta minchar-lo-se. Un escaldafredo li recorrié tot o esquinazo, tanqué os güellos e se dispuse á morir.
Un fredo chelador li fize ubrir os güellos, e pude bier, debán d’er, una luzeta que tremolaba denzima d’una toza de fabo.
A luzeta s’amané enta er e li cremé as ligaduras sin cremar-li lo pelello. O mesache encara no sapeba que fer, cuan a luzeta li fablé;
-Bes-te-ne, marcha con os tuyos pais. Güé yera lo diya d’a tuya muerte, pero con á tuya presenzia en l’armita me has aduyato, asinas qu’he parlato con a Muerte e ha consentito en dixar-te bibir.

E dizindo isto, a luzeta disaparixié. O mesache se’n fue ta casa suya, e i plegué con o lusco d’o nuebo diya.
Cuan lo bidon os suyos pais dixón de plorar, e cambeón as glarimas de tristura por glarimas de goyo.

Sintié: oyó
Dezaga: detrás
Bel: algún
Cutio cutio: sigilosamente
Escaldafredo: escalofrío
Esquinazo: columna vertebral
Tremolaba: temblaba
A toza: el tocón
O fabo: el haya
Güé: hoy
O lusco: el amanecer
Glarimas: lágrimas